"Kozijnloze" binnendeuren

Met de minimalistische details van de buitenkozijnen wilden we hetzelfde voor onze binnendeuren: geen kaders rondom de deuropeningen.

Na diverse opties te hebben onderzocht voor achter stucwerk weggewerkte houten deurkozijnen en 'wegstucbare' aluminium kozijnsystemen, kozen we uiteindelijk voor de binnendeurkozijnen+deuren van Marsica Special Doors. Dit was mede ingegeven doordat onze aannemer geen garantie durfde te geven op de overige producten en omdat Marsica via zijn bouwmaterialenhandel te leveren was.

We zijn op zich tevreden over het product, de aluminium kozijnkaders zijn voorzien van een speciaal profiel met ribbelstructuur, waardoor het stucwerk over het profiel heen gezet kan worden en het kozijnkader uiteindelijk geheel wegvalt. Zowel naar buiten als naar binnen draaiende deuren waren mogelijk in dit systeem (het laatste helaas wel met een zeer smal kader), hetgeen we ook nodig hadden in verband met gewenste draairichtingen.

Wat ons erg tegenviel was de manier waarop de levering vanuit Marsica en BMN ging. In totaal duurde het maar liefst 7 weken voordat de binnendeuren uit Italië geleverd konden worden en tot op drie dagen van tevoren was het nog steeds niet helemaal zeker of de binnendeuren nu op de aangegeven datum afgeleverd zouden worden. Dit was erg frustrerend ten opzichte van het inplannen van o.a. de stucadoor.

Deur vanuit hal naar keuken (2.40m)

Deur naar slaapkamer (2,30m) bovenaan de trap.

Luchtdichting

Bij een energie-arme woning is naast de hoge isolatiewaardes een goede kierdichting of luchtdichting van belang (uiteraard in combinatie met goede wtw-ventilatie). We hadden daarom een hoge ambitie neergelegd wat betreft de luchtdichtheid (passiefhuisniveau).  De naden tussen wand-, vloer- en dak- en kozijnaansluitingen en doorvoeren voor electra en riolering zijn dichtgemaakt met speciaal voor houtskeletbouw ontwikkelde tapes. Bij de ramen en deuren is dubbele kierdichting toegepast in combinatie met valdorpels bij de buitendeuren.

Na afronding van de ruwbouw is een eerste blower-door test verricht om te zien in hoeverre de woning luchtdicht gebouwd was. Deze tussentijdse test bleek niet voor niks, vooral bij de aansluiting tussen de begane grondvloer bleken de naden niet goed dicht te zijn. Extra tape leverde al een sterke verbetering. Ook aan de aansluitingen van kozijnen met de wand bleek het een en ander te markeren en het lange strookraam van de keuken bleek niet goed te sluiten.

 Ventilator voor Blower Door test in de achterdeur.

Bij de laatste blower doortest bleek dat er grote verbeteringen gehaald waren, maar er nog veel te wensen over was. Nu we er inmiddels wonen hebben we zelf al een aantal zaken opgepakt, en zal de luchtdichting nog beter worden bij het afmaken van de slaapverdieping (nu nog een grote open onafgewerkte ruimte, straks vier extra slaapkamers). Onderstaand een aantal tips vanuit de ervaring van de praktijk.

1. Luchtdicht tapen lijkt eenvoudig, dit blijkt echter niet voor iedereen weggelegd. Check dus of de bouwvakkers dit tapen dus goed uitvoeren. Gebruiken ze het juiste type tape, zit er geen stof onder, plakken ze de binnenhoeken goed dicht (evt. in combinatie met speciale hoekstukken). Op onderstaande foto heeft de aannemer er echt een potje van gemaakt, meerdere lagen van verschillende type tape over elkaar heen, de plakstrippen er zelfs nog op.

   

   Voorbeeld van slecht tapen bij een van onze dakramen. Meerdere lagen van verschillende tape met zelfs de plakstrip er nog op.

2. Uiteraard zijn er verschillen, maar schuifpuien in algemene zin zijn een zwak punt qua luchtdichting. Wees je hiervan bewust als je hiervoor kiest.
3. Zelf beslag plaatsen en garantie. Voor ons keukenraam wimpelde de aannemer ons verzoek de slechte kierdichting op te lossen af, het beslag dat we zelf geplaatst hadden zou de oorzaak zijn omdat het te slap zou zijn (stevigste variant van axa). Uiteindelijk maar zelf opgelost met een sponningschaaf en het schoonmaken van de rubbers (stucwerk op rubbers). Tip: door zelf kozijnbeslag te plaatsen vervalt de garantie, bedenk dit goed.

Onderaansluiting van het keukenraam op de (stucwerk vensterbank) met grote kier. Uiteindelijk hebben we het probleem zelf verholpen door de sponning wat aan te passen (klemde) en de dichtingsrubbers schoon te maken en opnieuw te plaatsen.

De gevlinderde betonvloer

Voor de vloerafwerking van de gehele begane grond hebben we gekozen voor gevlinderd beton, oftewel Woonbeton. We kwamen op dit idee doordat een van de potentiële aannemers in de voorgesprekken voorstelde om, als alternatief op een dure gietvloer, de constructieve vloer glad af te vlinderen en in te zetten als strakke en naadloze vloerafwerking.

Referenties
Het maken van een mooie gevlinderde betonvloer blijkt nogal wat voeten in de aarde te hebben. Het door de aannemer voorgestelde betonbedrijf kwam uiteindelijk niet met goede referenties waarbij wij het vertrouwen hadden dat het goed zou komen, zowel wat betreft de details als de kleur en textuur van het beton. Uiteindelijk vonden we na lang zoeken zelf een bedrijf uit het westen van het land die wel de juiste referenties kon geven en besloten we om deze vloer zelf uit te besteden.

Op advies van dit bedrijf is de 'eindvloer' pas aan het einde van de bouw gestort, hierdoor was de kans op beschadiging, vlekken, etc. tijdens de bouw het kleinst. Omdat stucpasta met beton een chemische reactie zou kunnen aangaan werd de vloer pas gestort nadat de stucadoor was geweest.

Wat is kritisch?

1. Dilataties. Om scheurvorming te voorkomen werd een krappe wapening van 8/100/100 aangehouden. Om verdere scheuren te voorkomen is er ter hoogte van de hal een dilatatieprofiel voorzien, bestaande uit twee rvs strippen die in de beton zijn ingestort. Achteraf was het inzagen van de vloer waarschijnlijk mooier geweest.
2. Hoogte. Beton kan - ondanks de belofte van het betonbedrijf - niet op de mm op hoogte worden gestort. Uiteindelijk levert dit problemen op met de schuifpui die met warm weer vast loopt op de zeker 5 mm te hoog aangebrachte betonvloer. Afschuren van beton levert zogenaamd "peper en zout"-effect of zelfs het grind komt aan het oppervlak. Ook zijn er hoogteverschillen bij de vloerstopcontacten.
3. Coating. Dit is een soort beroepsgeheim van de betonman, maar pas na de tweede (andere) coating is de vloer 'verminderd vatbaar' voor vloeistofvlekken (blijft kortom kritisch).
4. Detailaansluitingen. Zie ook eerdere post over het stucwerk en de plinten.



Storten van de betonvloer - hal. De folie is ervoor om verschillend krimpen en uitzetten van de onder- en bovenvloer toe te laten.



Storten van de betonvloer in de keuken en woonkamer. Het stucwerk is afgeplakt.



Bijschrift toevoegen



Zelf gemaakte bekisting van het betonnen terras buiten.




Planken incl schuimstrook als tijdelijke bekisting tegen de glaspuien worden op hoogte gesteld.





Gehele vloer afgedekt met stucloper om kleurverschillen door ongelijkmatige lichtinval tijdens uitharden te voorkomen.

Stucwerkdetails

Eind maart begon de stucadoor in de woning met het sausklare stucwerk. We hebben een tijd getwijfeld of we wel of niet de stucadoor zelf in zouden huren. Uiteindelijk waren we erg blij dat we het zelf hebben aangestuurd. Het stucwerk raakt binnen nagenoeg alles: de verlichting, de binnen- en buitenkozijnen, de in de wand opgenomen vloerplinten en de schuifdeuren. Vanwege bepaalde specifieke details had dit wel wat afstemming en aandacht nodig en onze stucadoor Harry Bosma uit Munnekezijl/Groningen (eenmansbedrijf, geen website, tel. 06 2671 4079) had het geduld en het vakmanschap om dit goed uit te voeren.

Sausklaar
Om te beginnen een stukje over de terminologie in stucadoorswereld, hier maak je gemakkelijk een vergissing in. Wij wilden graag mooie vlakke wanden en plafonds, wat 'sausklaar' (en dus geen behangklaar) stucwerk/pleisterwerk heet. (Je hebt ook nog de termen 'tegelklaar', 'fijn schuurwerk' en 'sierpleisterwerk' maar daar ga ik nu niet verder op in). De aannemer had in de aanbestedingsfase voorgesteld om alleen de naden tussen de gipsplaten van de plafonds vlak af te werken ('naden vlak'), dit zou genoeg zijn om het vlak te krijgen. Toen we hem later nog eens vroegen of dit nu echt vlak zou worden was het antwoord dat dit eigenlijk niet voldoende zou zijn, de gehele plafonds dienden eigenlijk met een laag van zo'n 3-5mm overgezet worden, dit tegen een forse meerprijs. Dit was ook het punt dat we kozen om het stucadoorswerk zelf verder te regelen.

Details
De volgende specifieke details zijn in het stucwerk opgenomen:

Buitenkozijnen weggestuct
Om de buitenkozijnen zoveel mogelijk weg te werken en op bepaalde plekken koudebruggen te voorkomen, is het stucwerk voor de kozijnen langs gezet of loopt het stucwerk (bij de te openen ramen) tegen de kozijnen aan. Dit was een kritisch detail omdat in de ruwbouw al rekening gehouden moest worden met de dikte van het stucwerk. Uiteindelijk was het verstandig geweest om iets meer marge voor het stucwerk aan te houden, dit in verband met onnauwkeurigheden in de ruwbouw.

De stucadoor bezig met het detail bij de hoekpui, waar hij net zijn stucstop plaatst.

Plinten vlak in de wand
De plinten hebben we vlak in de wand opgenomen. Dit bleek uiteindelijk toch erg/te kritisch te zijn, aangezien de wand vanuit de ruwbouw toch niet helemaal recht/vlak loopt is het niet helemaal gelukt om de plint overal exact vlak met het stucwerk te krijgen. Dit hing ook samen met de bouwvolgorde van de gevlinderde betonnen afwerkvloer (waarvan we wilden dat tegen de plint aan gelegd zou worden) en de binnendeurkozijnen (die halverwege het stucwerk pas geleverd werden). Misschien dat we er uiteindelijk toch een 3mm dikke plint voor gaan zetten.

Plaatsing van de hardhouten plinten in de sparing onder het stucwerk.

Plafondrail
De gordijnrails voor de grote glaspuien hebben we in het stucwerk opgenomen. We hebben hiervoor een Goelst 4900 gordijnrail gebruikt. Deze is eigenlijk niet bedoeld als 'stucrail' maar door een tijdelijke afdekstrip in de rail (tevens door Goelst geleverd) kon het toch zo worden toegepast. De rail wordt met meegeleverde superkleine torx schroefjes vastgezet.

Koven voor raambekleding
In de aftimmering van de ramen hebben we sparingen voor koven laten maken zodat we hier raambekleding in op kunnen nemen. De koven zijn meegestuct.

Inbouwspots
In het plafond hebben we zogenaamde stucspots opgenomen. Dit zijn spotjes gemaakt van gips die vlak in het plafond opgenomen en daarna meegestuct kunnen worden. Wij hebben hiervoor de Qazqa Gipsy DL Mini Round toegepast. Omdat er maar twee bevestigingslipjes aanzitten, kostte het wel wat moeite om ze goed stevig in het plafond te maken.

Een van de 15 stucspots op zijn plek. Volgende keer ook maar de plek van de regels van het verende verlaagd plafond uittekenen? 

Preview van hoe het gaat worden, de wanden en plafonds zijn net gespoten. Raam in de hal.

Fragment van de vrijstaande badkamernis in onze slaapkamer.

Badkamernis vanaf de andere zijde.

De keuken - een strak massief houten blok van SOOL (deel 1)

Nu de buitenkant op de aluminium kozijnen en houten gevelvlakken na gereed is wordt het tijd om ons op de binnenkant te concentreren! Een belangrijk en beeldbepalend onderdeel is uiteraard de keuken.

Na lang zoeken kwamen we per toeval tijdens een bezoek aan een showroom van gietvloeren in aanraking met een zeer bijzondere keuken: alle hoeken van de volhouten kast- en ladefronten waren in verstek gezaagd en de kopse zijde van het keukeneiland kwam helemaal los van de grond. Bij navraag bleek dit een keuken van Studio SOOL uit Assen te zijn.

De keuken van Studio SOOL die we tegenkwamen in de showroom van VDA Vloeren in Vries.

Studio SOOL bestaat uit de broers Mark en Bart Bakker. Een aantal jaar geleden zijn ze begonnen met het maken van allerlei bijzondere houten interieurstukken. Hun keukens bleken erg succesvol en dit is tegenwoordig een groot deel van hun werk.

Waar wij naar op zoek waren - een strak greeploos massiefhouten blok als kookeiland en een achterwand met strak witte fronten die in een vlak met de gestucte wand liggen - bleek allemaal gesneden koek voor SOOL. Bart en Mark hebben ons in een aantal fasen door het ontwerpproces genomen, vergelijkbaar als het proces bij het ontwerpen van een gebouw (Schetsontwerp -Voorlopig Ontwerp -Definitief Ontwerp - Werktekeningen). Het is erg fijn als je de mensen die het moeten maken (Bart en Mark van SOOL dus) niet de hele tijd hoeft uit te leggen wat je bedoelt en vrijwel alle ideeën over de vorm, materiaalkeuze en details in hun ogen vanzelfsprekend zijn dan wel nog beter kunnen. Onderstaand een paar voorbeelden:

1. het hout (in ons geval Iepen) wordt zo gezaagd dat de 'tekening' van het hout rondom vrijwel volledig doorloopt;
2. de kastfronten worden op de hoeken in verstek gezaagd zodat er nergens kops hout te zien is;
3. het keukenblad wordt als een geheel gemaakt van een kras- en hittebestendig materiaal dat een soort kruising is tussen porselein en keramiek (dekton), de inductiekookplaat wordt hier volledig vlak in geïntegreerd;
4. er zijn nergens roosters (bijvoorbeeld boven de koelkast en onderin de plint), dit wordt opgelost met een verdekt liggende kier in de overlap tussen plint en kastfront;
5. koelkast en diepvries kunnen ook greeploos (door middel van een electrisch mechanisme) worden uitgevoerd

Inmiddels is het hout in de werkplaats geacclimatiseerd (ingekocht als een hele stam, zie foto) en beginnen Mark en Bart deze week aan ons keukenblok!

Bart en Mark laten ons in hun werkplaats de iepenhouten stammen zien voor onze keuken en trap.

Tenslotte, we hebben ook besloten om onze traptreden te laten meenemen in iepenhout zodat dit straks een mooie samenhang oplevert. We zijn superbenieuwd!

Plaatsing van het (grotendeels triple) glas

Op vrijdag 3 maart arriveerde de glaszetter met maar liefst vijf man om het glas te plaatsen.
Men begon met alle kleinere ruiten van triple glas en op het einde volgde de grootste ruiten van dubbel glas voor de hoekpui.

De glaszetter had hulp van een stevige kraan met verreik-arm.

Gedeeltelijk kon het glas in een sponning van het kozijn worden geplaatst, en gedeeltelijk zijn de ruiten verlijmd op de voorkant van het kozijn (het autoraamdetail zoals beschreven in blog 'De Kozijnen' van 31 augustus 2016.

De structural glazing kit waarmee de ruiten op de houten kozijnen zijn verlijmd.

Het glas van de kopgevel is inmiddels geplaatst. De ruiten voor de hoekpui worden langzaam op de plek gemanoevreerd. Onderin het raam is een extra roede voorzien op de plek waar het glas onder het vloerniveau schiet, zodat hier niet van bovenaf ingekeken kan worden.

Detailaansluiting metselwerk-verlijmd glas.

We zijn erg blij met het resultaat. Echt gaaf hoe het het gelukt is om het glas geheel vlak met het metselwerk te krijgen aan de zuidkant en hoe het glas als het ware 'verdwijnt' in het metselwerk van het vrijwel vierkante raam aan de kopgevel.

Dakramen en dakbedekking

Metselwerk klaar, dat betekent dat het dak erop kon. De firma Welmecon stond na het vorstverlet van het metselwerk al te popelen om het dak van stalen golfplaten te voorzien, maar daarvoor moesten de dakramen wel aangebracht zijn.

Ons mooie zwartgecoate dak vroeg uiteraard om zwarte dakramen. Velux heeft echter maar een kleur die hier dichtbij in de buurt komt, en dat is hun standaard grijze kleur (RAL 7043 Verkeersgrijs B). In zwart leveren kon wel maar dan verdubbelde de prijs (!). We hebben diverse andere opties onderzocht maar uiteindelijk ervoor gekozen om zelf te regelen dat de aluminium lijsten in kleur gespoten werden.

De eerste dakramen worden geplaatst nadat ze van de spuiterij op de bouw zijn afgeleverd. 

Goten in kleur?
Zijn de goten ook in zwart te leveren? Dat was een vraag waar we al snel ja op te horen kregen. Alleen de gootbeugels niet! Deze hebben we (dus weer) zelf moeten aanpakken en in kleur moeten schilderen. Dus hierbij een boodschap aan de leveranciers van zwart-zinken goten (Nedzinc is het bij ons): zorg ook eens voor bijpassende gootbeugels...

Hulp bij het zelf zwart schilderen van de gootbeugels.

Er wordt begonnen met de dakplaten van de zuidzijde.

Geen windveer, schroeven in het dal en waterdichting rondom dakramen
In de voorbereiding van de plaatsing van het dak is samen met leverancier Welmecon geschaafd aan de uitvoeringsdetails. Zo bleek een randafwerking van de platen bij de kopse gevels uiteindelijk gelukkig niet noodzakelijk (zo licht en eerlijk mogelijk detail), bleek er geen ander omlijsting mogelijk dan het standaard Velux gootstukdetail en konden de schroeven uiteindelijk toch in het dal (dus niet bovenop de plaat) bevestigd worden als we de golfbreedte net wat groter zouden kiezen.

Het dak is gereed en de steiger rondom de woning is weggehaald. Het metselwerk kan nu langzaam doordrogen.

Zuidzijde met het schuin aflopende dakvlak.

Een bijzondere metselwerk jas

Halverwege december was het metselwerk aan de beurt. De keuze (zie eerder deze blog) is gevallen op de Linea 3016 stenen van steenfabriek Van de Moortel uit Oudenaarde: een platte en lange steen van 240mm x 38mm. Doorslaggevend voor ons was het tijdloze karakter en het bijzondere formaat. We hebben de stenen zelf ingekocht en laten afleveren op de bouw.

'Zaagwerk door opdrachtgever'
Onze diep terugliggende dan wel volledig vlak in de gevel liggende kozijndetails vereisten verschillende op maat gezaagde stenen: stenen met diverse hoeken en riggels eruit gezaagd om koudebruggen te vermijden en kozijnen achter de steen te kunnen 'wegmetselen'. Bovendien hebben we alle gebouwhoeken in verstek laten metselen om op een mooie manier de benodigde dilataties te kunnen maken en het wildverband metselpatroon over de hoek te laten doorlopen. Hiervoor moesten de stenen schuin worden doorgezaagd. Op voorstel van de aannemer hebben we deze stenen (in totaal ongeveer 800 stuks) zelf in één lange zaterdag op maat gezaagd.

De gezaagde stenen die op de stalen lateien gemetseld zullen worden. Door de uitsparing komt de latei er straks niet onderuit.

In de hoek die uit deze stenen is gezaagd komt straks ofwel het kozijn (bij diep liggende kozijnen) ofwel een reep hoogwaardige isolatie (bij de vlak in de gevel liggende kozijnen).

Start van het metselwerk. De verspringende stenen voor de gemetselde ribbels en de schuin gezaagde hoekstenen zijn goed zichtbaar.

Aansluting van het metselwerk op het stelkozijn waar het aluminium straks tegenaan komt.

Detail aansluiting metselwerk op stelkozijn. In de uitsparing van de steen is de isolatie aangebracht.

Het metselwerk van de noordgevel na de eerste ochtend metselen! Het effect van de dunne voeg van gemiddeld 6mm is al goed zichtbaar.

Dekkleden en ijs
Om zoveel mogelijk eventuele uitbloei van het metselwerk te voorkomen hebben allerlei voorzorgsmaatregelen genomen, waaronder het toepassen van uitbloeiarme mortel en het rondom aanbrengen van dekkleden boven de gevels aan de rand van het dak.

De steiger op voor het aanbrengen van een uitrolbaar dekkleed.

De winter zorgde uiteindelijk voor aardig wat oponthoud van het metselwerk, waardoor het onderdak van Homatherm houtvezelplaten langer dan voorzien aan het weer werden blootgesteld. Dit materiaal is vochtbestendig en kan er tegen volgens de specificaties tegen. Maar toch waren we blij dat het metselwerk op 15 februari gereed was en het dak er een paar dagen later op ging!

Noordgevel met ribbels op hoogte.

Dampopen cellulose-isolatie en luchtdichting

Nadat de al het leidingwerk in de holle gevels, dak en verdiepingsvloer waren aangebracht, konden deze op een winterse dag halverwege januari worden gevuld met isolatie. 's Ochtends werd een zeecontainer vol met pakken cellulose-isolatie afgeleverd en Inblaas Noord ging aan de slag.

De pakken cellulose-isolatie worden geleegd in vat waarin het materiaal wordt "losgemixd"

Een lange slang loopt vanaf een vat waar de cellulose in wordt losgemaakt de woning in. De compartimenten worden een voor een gevuld, waarbij gebruik gemaakt wordt van de dense packing methode (zie youtube). Om de juiste hoeveelheid materiaal aan te brengen (niet te veel (dan isoleert het minder) en niet te weinig (zodat er geen kieren/luchtbellen ontstaan) gebruikt de persoon die het materiaal inblaast een metertje op de slang. Verder voelt hij aan de druk op de slang of hij de slang een stuk verder terug moet trekken ('een bepaald gevoel dat je ervoor moet hebben').
De klus was in twee dagen geklaard.

Voor de woning hebben we een luchtdichting voorgeschreven op passiefhuisniveau. Dit betekende in de praktijk dat alle naden tussen aangrenzende platen en alle aansluitingen met de kozijnen door de aannemer zijn afgetaped met speciaal hiervoor ontwikkelde tapes (Siga tape). De afgetapede naden zijn ook in bovenstaand filmpje te zien.

Plaatsing houtskelet

In oktober zijn de bouwers begonnen met het timmeren van het houten skelet. In tegenstelling tot wat er veel gebeurt bij houtskeletbouw is dit niet als geprefabriceerde onderdelen vanuit de fabriek neergezet maar volledig in het werk getimmerd. De belangrijkste reden om dit te doen was de planning en de lange levertijden van prefab elementen. Uiteraard was de consequentie dat de bouwvakkers in weer en wind stonden te timmeren, getuige onderstaande foto.

Een wandelement is op de betonplaat in elkaar gezet en wordt hierna op zijn plek gehezen.

De eerste buitenwanden zijn geplaatst. Alle wanden werden door Maarten uitgetekend.

Wanden eerste verdieping vanaf zuidzijde. De hoekpui wordt al goed zichtbaar. De bevestigingspunten voor het overstek zijn al deels aangebracht.

Hoogste punt bereikt! De binnenzijdes van de wanden en dakvlakken zijn voor de stabiliteit en luchtdichting bekleed met 18mm Osb-2 beplating.

De Agepan dampopen beplating worden aan de buitenzijde aangebracht. De holtes in de wand zullen straks van binnenuit worden volgeblazen met cellulose-isolatie. Tussen de balken van de verdiepingsvloer is Homatherm Houtwolisolatie aangebracht (te kleine ruimtes om vol te blazen).

Fundering gelegd

Het is inmiddels al even geleden dat de bouw van onze woning is gestart, maar toch even op chronologische volgorde wat er inmiddels is gebeurd!

Allereerst de fundering: een ter plaatse gestorte betonplaat met ringbalk op een verloren bekisting van 20cm piepschuim (RC-waarde van 5,2), direct op de ondergrond (zonder kruipruimte).

Kruipruimteloos
We hebben hiervoor gekozen omdat dit met de plaatselijke grondsamenstelling kon (dragend zandpakket vrijwel direct onder maaiveld), het kostentechnisch erg interessant was en er bepaalde bouwfysische voordelen aan kruipruimteloos bouwen kleven, zoals een eenvoudigere luchtdichting van de begane grond en minder risico op toetreding van vochtige lucht van onder de vloer.  Wel vervalt hiermee de mogelijkheid om nadien onder de vloer te komen voor evt. aanleg van extra leidingen en inspectie, we hebben dus een aantal loze leidingen en mantelbuizen laten leggen voor de buiten/tuinverlichting, de toekomstige schuur en electra in de woning.

De sleuf voor de randbalk is uitgegraven.

Overzicht van de uitgegraven fundering. Het dunne laagje teelaarde is jarenlang ongeroerd geweest en hoefde niet vervangen te worden door geel zand.

Het leidingwerk, de piepschuimen bekisting en de wapening is gelegd.

Gevlinderde betonvloer als woonvloer
Het initiële plan was om de betonvloer direct af te vlinderen als eindafwerking, we hebben echter op het laatste moment, na een gesprek met het geselecteerde betonbedrijf, besloten om dit niet te doen en pas aan het eind van de bouw het laatste (duurste) laagje beton te laten aanbrengen en af te laten vlinderen. We zijn hier uiteindelijk erg blij mee omdat we denken dat onze vloer de hele bouw (modder/zand/in combinatie met hoop regen) nooit zonder beschadigingen had kunnen doorstaan, ondanks het door de aannemer beloofde afdekken met stuclopers.

De betonnen vloerrand heeft aan de zuidkant een aantal uitstulpingen gekregen, zodat dit straks direct aansluit op het glas dan wel de aluminium schuifpuien.

Uitgetimmerde bekisting voor de hoekpui. Het kozijn komt straks onder de vloerrand en het glas komt vlak voor de betonrand langs.

De Kozijnen

Het is alweer even geleden dat we wat hebben gepost op onze blogpagina. Maar er zit schot in de zaak, dus tijd voor een update. Maarten is twee weken geleden met alle tekeningen langs bij de gemeente De Wolden geweest voor de vergunning en kwam door de sneltoetsprocedure van de gemeente weer naar buiten met de vergunning onder zijn arm. En na een lange zoektocht naar een aannemer hebben we Bouwbedrijf Hoeksema uit Waskemeer de opdracht gegeven. Maar nu eerst een stukje over onze kozijnen!

Warme en koude kant

Om een contrast te maken tussen de noordzijde van het gebouw (warme jas) en de zuidzijde (transparante open kant naar de warme zonkant) komt zoals aan de noordzijde het glas heel diep in de gevel te liggen, terwijl aan de zuidzijde de glasvlakken volledig vlak met de metselwerk gevel worden uitgevoerd. In de tekeningen hebben we vanaf het begin twee typen kozijnen aangegeven: houten kozijnen (H-typen) voor de diep terugliggende kozijnen achter het metselwerk en slanke aluminium of zelfs stalen kozijnen (S-types) voor de kozijnen die geheel vlak met het metselwerk komen. We zoeken hiermee naar een contrast in uitstraling tussen de koude noordzijde en de warme zuidzijde. 

De zoektocht naar het juiste kozijn

Het was een hele zoektocht naar een passende oplossing voor dit uitgangspunt. Aan de noordkant was het redelijk eenvoudig, hier zullen houten kozijnen worden toegepast die - buiten de draaiende delen - volledig zullen verdwijnen achter het metselwerk. Wel hebben we lang lopen stoeien met de details hoe we dit precies te doen (steenstrips, gezaagde stenen, hangende stenen etc.). Voor het strakke en slanke beeld van de kozijnen aan de zuidkant hebben we lang contact gehad met de firma Metaglas, gespecialiseerd in fraaie slanke kozijnoplossingen. Onze ervaring was daar erg goed, de offerte en aanpassingen hierop werden snel verzorgd en we hebben in de mooie showroom van Metaglas de verschillende opties goed kunnen bekijken en bespreken.

Autoraamdetail
Toch is de keuze uiteindelijk ergens anders op gevallen. Voor de vaste ramen passen we, via een tip van een van de aannemers waarmee we begin dit jaar in gesprek waren, toch houten kozijnen toe, maar dan met de buitenste ruit voor het kozijn langs, vergelijkbaar met een autoraam eigenlijk. De keuze hiervoor hebben we met name vanuit kostenbesparing gemaakt maar we verwachten natuurlijk wel een heel gave glaspui: je ziet straks alleen maar glas en geen kozijn (ook van binnen niet, dit wordt weggewerkt in de wand).

Drie ramen toch in aluminium
Voor de schuifpui, de halpui en het werkkamerraam bleek het toepassen van deze truc te ingewikkeld. Houten kozijnen worden volgens bepaalde fabriekseigen standaarden/profileringen gemaakt en de profilering die wij hadden bedacht en uitgewerkt bleek bij de éne timmerfabriek niet mogelijk (of wel maar dan met veel te veel concessies) en bij de ánder misschien wel mogelijk maar eigenlijk net zo duur als mooie aluminium kozijnen.

Voor deze drie kozijnen liepen we pas op het laatste moment tegen de firma Tudor Kozijnen uit Leiden aan. Zij bleken ons niet te kunnen helpen met een mooie schuifpui in hout (daarnaar waren we nog even op zoek) maar wel met een prachtige schuifpui met nóg slankere profielen voor nagenoeg hetzelfde budget als bij Metaglas. Na bezoek aan de showroom waren we om en besloten we om hiervoor te gaan. Er komen uiteindelijk twee schuifpuien, een in de keuken en een in de hal (dit was eerst een loopdeur maar op voorstel van Tudor hebben we dit aangepast in een schuifpui voor een nog strakker en samenhangender beeld). De aanzichtbreedte van het schuivende deel is slechts 20mm, waar dit bij gangbare profielen rond de 70mm is.

Foto van de Pure View Schuifpuien van Tudor Kozijnen.

Triple Glas
Vrijwel alle kozijnen (de smalle aluminium profielen van Tudor Kozijnen zijn hier helaas nog niet geschikt voor) worden met extra goed geïsoleerd triple glas uitgevoerd. Het glas heeft hiernaast extra zondoorlatende eigenschappen (g-waarde van 0,61) om zo in de koude seizoenen de warmte van de zon te 'oogsten'. De glasfabrikanten moest hier even aan wennen, ondanks de vraag zontoelatend glas te offreren kwamen ze toch aan met zonwerend glas... In de zomer zorgt het overstek ervoor dat de krachtige zon geweerd wordt (zie ook het eerdere stukje "Een duurzame schuurwoning!")

Dampopen of dampdicht?

Dampopen of damdicht bouwen; je komt ermee in aanraking als je de ambitie hebt om je woning niet met stenen wanden en vloeren op te bouwen maar hout als bouwmateriaal te gebruiken.

Allereerst de vraag: waarom willen we in hout bouwen?
Bouwen in hout heeft wat ons betreft de toekomst. Je bouwt lichter (minder transport, lichtere fundering), je bouwt hol (mogelijkheid om in de holtes te isoleren/met gelijke wanddikte een hogere isolatiewaarde te halen) en je bouwt met een materiaal dat weer aangroeit en als grondstof dus niet eindig is.

Maar dan: dampopen of dampdicht?
Bouwen met hout vereist dat je goed nadenkt over onder andere de vochthuishouding in de constructie. Vocht (o.a. leefvocht van binnen) mag zich niet ophopen in de constructie, dan kan het hout immers gaan rotten en wordt de isolatie nat dus minder goed isolerend. Er zijn twee manieren waarop je hiervoor kunt zorgen, dampopen en dampdicht bouwen.

Dampopen betekent kort gezegd dat je materialen toepast die de eigenschap hebben waterdamp op te nemen en weer af te geven, waardoor overtollig leefvocht in de woning de kans krijgt door de constructie naar buiten kan treden. Door de opbouw van de constructie van binnen naar buiten steeds 'damopener' te maken is de richting van het vochttransport automatisch naar buiten. Er worden geen folies toegepast of folies die dampopen genoeg zijn.

Bij dampdicht bouwen hoeft niet de hele constructie te bestaan uit ademende, organische materialen en kunnen materialen als PIR of PUR-isolatie, steen- of glaswol, etc worden gebruikt. Deze materialen hebben vaak een hogere isolatiewaarde. Maar vocht mag onder geen beding in de constructie komen, het kan immers niet opgenomen en weer afgestaan (gebufferd) worden door de materialen. Er worden bij dit principe folies gebruikt om het geheel volledig dampdicht te maken. Leefvocht in de binnenlucht kan niet via de buitenwanden of het dak worden afgevoerd en moet dus via een andere weg naar buiten worden getransporteerd, bijv. door het ventilatiesysteem,  roosters of te openen ramen (deze laatste twee zorgen dan weer voor warmtelekken maar daarover later meer).

Wij kiezen voor dampopen bouwen omdat wij denken dat dit een minder kwetsbaar principe is (geen folies, niet per se een 'leidingspouw' voor de elektra aan de binnenzijde nodig, wat scheelt in de kosten) en omdat wij er zeker van willen zijn dat het leefvocht in de woning ook op een natuurlijke wijze afgevoerd kan worden. En bovendien omdat wij bij de bijbehorende natuurlijke bouwmaterialen het juiste gevoel hebben!

Als isolatie worden cellulose (gerecycled en behandeld krantenpapier) en houtvezelplaat gebruikt. Beide materialen zijn  onaantrekkelijk voor ongedierte.

Op zoek naar het juiste gevelmateriaal

Tijdens onze zoektocht naar een passend gevelmateriaal kwamen we al snel bij Belgische projecten in metselwerk uit. Moderne architectuur in België is vaak eenvoudig van vorm, maar met veel aandacht voor materiaal en detail uitgevoerd, dingen waar we voor onze woning ook naar zoeken. Het metselwerk van bijvoorbeeld de Rabbit Hole in Gaasbeek (Lensass Architects) en van de woning in Hove (zie fotogalerij, Maan Architecten) vonden wij schitterend, hier speelt de baksteen een hoofdrol in de architectuur. 

Diep doorgestreken voegwerk kennen we natuurlijk al in Nederland, maar wat betreft het metselen met dunbedmortel, het lijmen van baksteen, het in verstek uitvoeren van metselwerkhoeken en het aan beugels ophangen van rollagen boven kozijnopeningen zijn de Belgen naar ons idee al een stuk verder.

Via het project in Hove kwamen we bij de Linea 3016, een handgebakken baksteen van steenfabriek Van de Moortel uit Belgie. Dit is een lange, relatief diepe steen met zachte rode en bruine tinten. Een andere optie komt uit Nederland, van steenfabriek Vogelensangh in Deest. Dit is juist een veel dramatischer steen, met diep rode en oranje tinten. 

Het wordt een lastige keuze!

Foto's van onze metselwerk-excursie naar België. Links een gevel met Vogelensangh-stenen (vrijstaande woning in aanbouw De Pinte) en rechts een gevel met Linea 3016 steen van Van de Moortel (woning in Hove).

Een duurzame schuurwoning!

Nu we hebben bepaald hoe we willen wonen in het huis wordt het tijd dat we "onze neus eens naar buiten steken". Hoe gaat ons huis eruit zien?

Met de vorm, de architectuur, de materialen en de klimaatbeheersing van het huis willen we laten zien wat onze ideeën zijn over modern wonen. Het moet een duurzaam huis worden en een gebouw dat past in de omgeving. We formuleerden de volgende uitgangspunten:

1. Compacte schuurvorm: deze compacte vorm heeft een zeer gunstige verhouding tussen geveloppervlak en inhoud, hierdoor blijven de energieverliezen zo klein mogelijk en de bouwkosten laag.
2. Goed geïsoleerde gevels met zo weinig mogelijk ramen aan de noordzijde om warmteverliezen te beperken; grotere glasvlakken aan de zuidzijde voor het binnenhalen van passieve zonwarmte. Grote overstekken om de hoge zon in de zomer te weren maar de lager staande zon in de overige seizoenen toe te laten.
3. Het moet een trots huis worden en de materialen moeten onderhoudsarm zijn.

We zijn hierna aan de slag gegaan met de geveltekeningen, doorsnedes, een 3d-model (o.a. zonnestudie om te bepalen hoe groot de overstekken moesten worden) en de details van het huis. Ook stapten we in de auto om het golfplaten dak van een andere schuurwoning te bekijken (waar we spontaan werden ontvangen en rondgeleid!). En Maarten bouwde een 3d-model en een maquette.

Still van het 3d-model waarin we de bezonning hebben onderzocht en de gevelindeling hebben bepaald.

Ontwerp: de plattegrond (begane grond)

Nu de situering op de kavel en de vorm van onze woning bekend is, wordt het tijd de plattegrond verder uit te werken! We zijn begonnen met onze wensen op papier te zetten (een Programma van Eisen in architectentaal :). Een zo open en licht mogelijk huis is ons eerste uitgangspunt. Omdat we beiden veel thuis werken/studeren moeten de ruimtes wel afgesloten kunnen worden. Grote schuifwanden lijken ons daarom ideaal.  

We vinden het belangrijk dat de tuin bereikbaar is zonder de woonkamer en het liefst ook de keuken te hoeven doorkruisen. In ons huidige huis is dit niet zo, en dit brengt af en toe onrust en viezigheid met zich mee (bijvoorbeeld als je even snel naar de wc moet als je in de tuin aan het werk bent :). Een ruime lichte gang die de woning doorkruist zorgt hiervoor. Het huis krijgt op deze manier ook meteen een mooie binnenkomer met een prachtig uitzicht op het Reestdal!

De plattegrond van de begane grond.